Op drie percelen van samen 20 hectare in Schijndel (gemeente Meierijstad) ontstaat in de komende jaren het grootste productievoedselbos van Nederland. Met de aanleg wordt in het najaar gestart. Het agrarische voedselbos is een initiatief van de stichting Voedselbosbouw Nederland en wordt gerealiseerd op gronden van Groen Ontwikkelfonds Brabant. Studenten van HAS Hogeschool gaan onderzoek doen naar de ontwikkeling van het voedselbos. Het lectoraat Innovatief Ondernemen met Natuur is daar nauw bij betrokken. De kennis wordt actief gedeeld met ondernemers en organisaties die elders vergelijkbare initiatieven willen realiseren.
Landbouw en natuur samenbrengen
“Voedselbossen zijn bij uitstek geschikt om landbouw en natuur samen te brengen, op een manier dat zowel de biodiversiteit wordt verrijkt als dat boeren er een goede boterham aan kunnen verdienen”, zegt Wouter van Eck van de stichting Voedselbosbouw Nederland. In samenwerking met Groen Ontwikkelfonds Brabant en HAS Hogeschool wordt binnenkort gestart met een pilot, die het gelijk van die stelling moet bewijzen. Groen Ontwikkelfonds Brabant stelt voor de pilot drie percelen van totaal 20 hectare beschikbaar. Een van de twee percelen ligt aan de Boschweg, de andere twee percelen aan de Hardekamp.
De hobby voorbij
Mary Fiers, directeur van Groen Ontwikkelfonds Brabant, is overtuigd van de meerwaarde van een grootschalig, agrarisch voedselbos: “De voedselbossen zijn de hobby voorbij. Een voedselbos van de omvang zoals die in Schijndel wordt gerealiseerd moet op termijn winstgevend worden. Dit initiatief is wat ons betreft een mooi voorbeeld van ondernemende natuur. Met winst voor de biodiversiteit van het gebied en uiteindelijk ook winst voor de agrariër die het gaat exploiteren.”
Hoe ontwikkelt het bos zich?
Een agrarisch voedselbos van deze omvang is in Nederland nog niet gerealiseerd. Om die reden is ook HAS Hogeschool een van de partners. Studenten van HAS Hogeschool gaan in de komende jaren nauwlettend in de gaten houden hoe het voedselbos in Schijndel zich ontwikkelt en welke conclusies daar uit kunnen worden getrokken. “We kijken mee hoe het ecologisch en economisch gaat en spelen adviserende rol”, vertelt lector Erwin van Woudenberg van het lectoraat Innovatief Ondernemen met Natuur.
Erwin van Woudenberg, lector Innovatief Ondernemen met Natuur.
Uitdaging voor de sector
Niet alleen voor het voedselbos is dit belangrijk, maar ook voor het onderwijs. Erwin: “Het is belangrijk voor HAS Hogeschool om van nieuwe ontwikkelingen op de hoogte te blijven. Er staat de sector nogal wat uitdagingen te wachten en of de huidige intensivering van landbouw hét toekomstbeeld zal zijn in Nederland, valt te betwijfelen. Ik denk eerder aan een combinatie van intensieve en extensieve landbouw. Het is voor een goede aansluiting van de onderwijsprogramma’s op het werkveld dus noodzakelijk goed te weten hoe dit gehele veld zich ontwikkelt.”
Kosten en opschaalbaarheid
“Er loopt nu onderzoek naar de kostenkant van een voedselbos en wat hier allemaal bij komt kijken”, vervolgt Erwin. “Het scheelt nogal of je 10 hectare in 1 klap kan oogsten met een combine of dat je er elke dag op uit moet met een mand om de vrucht van die dag te gaan plukken. Wat betekent dit voor de kostprijs? Ook doen we onderzoek naar opschaalbaarheid van de korte keten. Buren willen vaak wel kopen, maar 10 kilometer verderop interesseert het nauwelijks iemand. Wat betekent dit voor de verkoopprijs en dus de opschaalbaarheid?”
Aanplant start in najaar
Dit najaar wordt gestart met de aanplant van het voedselbos. “Een bos heeft tijd nodig om ook echt bos te worden”, zegt Wouter van Eck, die eerder in onder meer Groesbeek (Ketelbroek) ervaringen heeft opgedaan met de aanleg van een voedselbos. Binnenkort worden de eerste hagen geplant. De hagen zijn van belang voor de biodiversiteit in het gebied en de beschutting. Eind november gaan de eerste appelbomen, hazelaars en bessenstruiken de grond in. Ook in de twee daaropvolgende winters komen er nog nieuwe bomen en struiken in het gebied. “Het eerste jaar levert de aanplant nog weinig eetbaars op”, tempert Van Eck de verwachtingen. “Pas na een aantal jaren kan er sprake zijn van een reële oogst. Een interessante vraag is wat die reële oogst is en hoeveel jaar het duurt voordat daar sprake van is.”
Geen bemesting
Het voordeel van voedselbosbouw is dat je niet hoeft te sproeien, er geen bemesting nodig is en dat de natuur er zelf wel voor zorgt dat de noodzakelijke balans behouden blijft. Zo eten bijvoorbeeld vogels de rupsen die schadelijk kunnen zijn voor de oogst. Landschappelijk sluiten de bossen prima aan bij de al bestaande populierenbossen in Schijndel. Zodra het voedselbos vorm begint te krijgen wil Voedselbosbouw Nederland er rondleidingen en voorlichtingsbijeenkomsten organiseren. Later, als de bomen en planten ook vruchten geven, worden ook proeverijen gehouden. “Maar dat duurt nog wel een jaar of twee, drie”, verwacht Van Eck.