Studenten Luc van Dijk en Ruud van Olst van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw onderzochten voor hun afstudeeropdracht onder begeleiding van docent Willem Jan van de Kamp naar manieren om de organische stofbalans in de bodem te verbeteren. Dit deden ze voor het project Leven(de) Bodem Brabant.
Organische stof speelt een belangrijke rol bij de levering en buffering van nutriënten, de vochthuishouding, de structuur en het bodemleven. Daarmee draagt het bij aan de bodemvruchtbaarheid op lange termijn. Een belangrijk instrument voor het op peil houden of verhogen van het organisch stofgehalte in de bodem is de organische stofbalans. In de huidige organische stofbalans wordt echter nog geen rekening gehouden met de kwaliteit van organische stof. Is er een verbeterslag mogelijk?
Aanvullende informatie
“De huidige organische stofbalans geeft inzicht in de jaarlijkse afbraak en benodigde aanvoer van effectieve organische stof op de percelen van agrarische ondernemers,” legt docent Willem Jan van de Kamp uit. “Omdat de afbraak afhankelijk is van verschillende factoren, waaronder bodemtemperatuur, lucht- en vochtgehalte, pH en aanwezig bodemleven, is het lastig om te bepalen hoeveel organische stof zal worden afgebroken. Wij denken dat we met aanvullende informatie meer inzicht kunnen krijgen ten aanzien van de afstemming van nutriëntenlevering op de gewasbehoefte, het voorkomen van uitspoeling, het op peil houden van vochtbuffering en -levering en de vastlegging van koolstof.”
Verschillende koolstofverbindingen
De vraag in deze beroepsopdracht is hoe de HAS-studenten een verdiepingsslag kunnen maken op de organische stofbalans, waarmee inzicht wordt verkregen in het effect dat de samenstelling van organische stof heeft op de bodem. Op de vraag hoe ze dit hebben aangepast, antwoord student Luc van Dijk: “Allereerst hebben we de samenstelling van organische stof onder de loep genomen. Wij leerden dat organische stof bestaat uit verschillende koolstofverbindingen. De kwaliteit wordt bepaald door de samenhang tussen drie koolstoffracties: actief, dynamisch en passief. Dit is ook bepalend voor het effect van organische stof op de bodem.”
Ruud van Olst en Luc van Dijk.
Eigen dynamiek
Elke koolstofverbinding heeft zijn eigen dynamiek. Student Ruud van Olst legt uit: “Actieve koolstof is vrij labiel. Dit wil zeggen dat het gemakkelijk wordt afgebroken door het bodemleven, wat voor een relatief grote nutriëntenlevering zorgt. Dynamische koolstof heeft veel langer de tijd nodig om afgebroken te worden door het bodemleven. Hierdoor blijft het langere tijd aanwezig in de bodem in de vorm van humus, wat van toegevoegde waarde is voor de fysische, chemische en biologische eigenschappen van de bodem. Passieve koolstof tenslotte wordt op de korte termijn nauwelijks afgebroken waardoor het langere tijd aanwezig blijft in de bodem. Dit maakt het een interessante fractie voor de vastlegging van koolstof in de bodem.”
Rock Eval-methode
Vervolgens zijn de studenten aan de slag gegaan met de afbraaksnelheid per fractie, die bepaald kan worden met behulp van de Rock-Eval methode. Deze nieuwe analysemethode kan worden toegepast op zowel de aan te voeren producten als op de organische stof in de bodem en meet (met behulp van een pyrolyse/oxidatie proces) de hoeveelheid koolstof per fractie in organische stof. Wel behoeft deze methode wetenschappelijke onderbouwing, wat onder andere in het project Levende Bodem Brabant verder wordt onderzocht i.sm. WUR, Delphy en HAS Den Bosch.
Ondersteunen organisch stofmanagement
Dankzij deze Rock-Eval-analyse kan de aanvoer van organische stof, ook vanuit reststromen, afgestemd worden op de wensen van de agrarische ondernemer. Ook kan deze zijn keuzes in het organische stofmanagement ondersteunen. Is het bijvoorbeeld de bedoeling om de bodem structureel te verbeteren, dan krijgt een stabiel organisch materiaal de voorkeur. Labiele organische materialen leveren weinig dynamische of passieve koolstof en verbeteren de bodem nauwelijks op lange termijn, maar kunnen op korte termijn wel een grote nutriëntenlevering realiseren. Zo zijn diverse combinaties denkbaar.
Verbetering balans
Begeleidend docent Willem Jan van de Kamp is tevreden over het resultaat dat de afstudeerders hebben opgeleverd. “Dankzij de huidige organische stofbalans kunnen agrarische ondernemers het organische stofgehalte in de bodem op peil houden. Deze balans kan echter verbeterd worden door ook rekening te houden met de kwaliteiten van organische stof.”