18% van de Nederlandse huishoudens heeft een hond, staat in de monitor Feiten & Cijfers Gezelschapsdierensector 2015. Dat is ruim 1,5 miljoen honden. Een hond houden als huisdier gaat terug naar wel 100.000 jaar geleden. Je kunt dus wel zeggen dat de evolutie van de hond dus onlosmakelijk verbonden is met die van de mens. Tegenwoordig worden honden ook steeds vaker in de zorg ingezet, bijvoorbeeld als blindengeleidenhond, als therapievorm voor kinderen met autisme en ook in de zorg voor demente ouderen.
Onderzoek naar de hond-mensrelatie
Contact met huisdieren zou ervoor zorgen dat dementen zich beter voelen. Er is veel onderzoek gedaan naar hond-mensrelatie en de effecten daarvan op de mens. Toch is een dergelijke therapie nog niet bewezen. Tegenover dit onderzoek staan vele verhalen van individuen die zeggen dat zij bij ‘hun’ ouderen wel degelijk effect zien. De vraag naar honden voor dit doeleinde groeit daarom gestaag. Het inzetten gebeurt veelal adhoc en wordt niet net als een hulphond vergoed door de verzekering. Bewijsvoering is daarom hard nodig, en niet alleen de effecten dat het heeft op de dementen, maar ook op de hond.
Er gebeurt ‘iets’ tussen hond en mens
Wat het met de hond doet was tot nu toe echter nog nooit onderzocht. Wat maakt dat een hond meewerkt aan een dergelijke therapie? Welk mechanisme laat ‘iets’ gebeuren tussen hond en mens? En is het welzijn van de dieren wel geborgd? HAS-docente Manon de Kort deed in samenwerking met het Instituut voor Antrozoölogie met 2 vierdejaars studenten Dier- en veehouderij binnen een beroepsopdracht onderzoek naar deze vragen. Ook het lectoraat Precision Livestock Farming van lector Lenny van Erp was zijdelings bij het onderzoek betrokken.
Gedragsafstemming
“Het Instituut denkt dat er tussen de hond en de demente oudere gedragsafstemming plaatsvindt en binnen de beroepsopdracht hebben we hier een aanzet voor gemaakt”, vertelt Manon. “Daarnaast hebben we onderzocht hoe een hond reageert op het contact met een demente. We konden hiervoor meeliften op het promotieonderzoek van een geriatrisch arts die naar de effecten op de mens keek.”
Afstemmen op de behoefte van de mens
Maar wat is gedragsafstemming eigenlijk? Manon: “Laat ik een hulphond als voorbeeld nemen. Deze heeft een flink leertraject achter de rug waarin hij geleerd heeft hoe hij op commando iemand in een rolstoel op allerlei manieren kan helpen. Bij gedragsafstemming doet de hond niet alleen wat hij heeft geleerd, maar stemt zich af op de behoefte van degene in de rolstoel en speelt daar zélf op in. Zonder commando dus. Dat de hond een goede relatie heeft met zijn baas, lijkt hierbij van groot belang. We hebben gekeken of gedragsafstemming bij bezoeken aan dementen ook gebeurt. De resultaten hiervan zijn we nog aan het analyseren.”
Proef bij 40 dementerenden
Met 5 honden deden de studenten en Manon een proef bij 40 dementerenden in een woongroep van een verpleegtehuis. Ze observeerden wat er tijdens de bezoeken gebeurde. Ze gebruikten hiervoor verschillende rassen. “De honden en hun begeleiders kregen van tevoren een driedaagse training. De training was vooral gericht op de begeleiders: ze leerden stresssignalen herkennen en hoe ze daarop moesten reageren. We gebruikten alleen honden die aaibaar waren en een hoge tolerantiegrens hadden.”
Grote variatie in de resultaten
“De resultaten lieten een grote variatie zien”, vervolgt Manon. “De begeleider van de hond nam het vaakst initiatief om de hond in contact te brengen met de cliënt. De hond was degene die het vaakst het contact weer verbrak. De hond heeft een voorkeur voor contact maken met een cliënt via zijn ogen of neus. Als de hond zelf het initiatief nam tot het maken van contact reageerde hij vaker met gedragingen om in contact te blijven met de cliënt dan wanneer de begeleider van de hond het initiatief nam.”
Meer kennis over de relatie mens-hond
Manon kijkt met veel plezier terug op dit onderzoek. “Het is mooi om mee te kunnen werken aan onderzoek wat bijdraagt aan meer kennis over de relatie tussen mensen en honden. Honden en mensen zijn al zo lang met elkaar verbonden, die verbintenis is bijna uniek te noemen, meer inzicht hierin kan bijdragen aan het welzijn van mens en hond.”
Hopelijk vervolgonderzoek
Op dit moment zijn er nog geen plannen voor vervolgonderzoek, maar Manon hoopt dat dit er in de toekomst wel komt. De lectoraten Precision Livestock Farming van lector Lenny van Erp en Business & Enterprise Development van lector Wim de Koning zullen bij dit vervolgonderzoek worden betrokken. “Het is belangrijk dat mensen en dieren elkaar kunnen versterken. Daarom moeten we blijven zoeken naar bewijslast. Dat is het beste voor mens én dier.”