Ing. Evelien van Gijzen
Lectoraatscoördinator Leefomgeving & Natuur
- E.vanGijzen@has.nl
- E.vanGijzen@has.nl
Het lectoraat INVIS (Nieuwe eiwitten, insecten en vis, gezond, duurzaam en veilig) had als doel bij te dragen aan de reductie van de klimaatbelasting door vis op een duurzamer manier te produceren met behulp van insecten als eiwitbron in visvoer. Dr. Ir. Olga Haenen was lector van het lectoraat INVIS. Het lectoraat is afgerond per 1 januari 2022.
Het lectoraat wil de Nederlandse onshore aquacultuur aan laten sluiten bij de insectenteelt door gebruik van gezonde en voedselveilige insecten als eiwitbron in visvoer die mogelijk op reststromen worden gekweekt. Hiermee wordt een duidelijke behoefte aan een verbinding tussen de sectoren en aan een toename van de productie van nieuwe, vis- en insecten-eiwitten ingevuld.
Gedurende het lectoraat verschoof de focus van vis naar allerlei productiedieren, en dan met name pluimvee. Daarmee verschoof ook de samenstelling van het kernteam INVIS: docent-onderzoeker Arjan Borghuis en lector Olga Haenen, met in de 1e twee jaar docent-onderzoeker Ellen Weerman, met focus op aquacultuur, die opgevolgd werd door docent-onderzoeker Femke Schaafstra, met focus op pluimvee.
De onderzoekslijnen van dit lectoraat zijn:
Het lectoraat richt zich op uitbreiding van het onderwijs bij HAS en onderzoek bij Wageningen Bioveterinary Research en verkennend, én inventariserend praktijkonderzoek door HAS, begeleid door Wageningen Bioveterinary Research.
Het lectoraat heeft naast lector Olga Haenen een kenniskring. Daarin participeren docenten en docent-onderzoekers van de hbo bacheloropleidingen:
Sinds 2020 doet HAS green academy INVIS mee aan het grote NWA-project INSECTFEED, dat geleid wordt door prof. Marcel Dicke van WUR. De rol van HAS is met name onderzoek door studenten in samenwerking met HAS-docenten Arjan Borghuis, Gilian van Duijvendijk, Peter Jacobs en Olga Haenen en o.a. WUR- en RUG- studenten, -docenten en AIO’s, op het gebied van o.a. de invloed van het voederen van levende insecten op het gedrag en welzijn van pluimvee, waarbij ook oog is voor het welzijn van de insectenlarven, en meewerken aan de ontwikkeling van bijvoorbeeld een voederautomaat voor levende zwarte soldatenvlieg larven voor pluimvee. Het project loopt tot en met 2023. Meer informatie op de website van NWO.
Dit NWO-project naar huisvlieglarvenkweek op pluimveemest loopt sinds 2019 en wordt geleid door AERES Dronten. HAS green academy heeft vooral een adviesrol (Olga Haenen, Peter Jacobs en Arjan Borghuis). Het project houdt zich bezig met in hoeverre huisvlieglarven te kweken zijn op agrarische restromen zoals kippenmest en snijafval van het veld. Het project loopt door tot februari 2022.
Nederland heeft veel organische reststromen en heeft de ambitie om binnen de voedselketen zoveel mogelijk waarde te creëren uit rest- of afvalstromen. Het veilig en verantwoord kweken van insecten op deze rest- of afvalstromen kan hieraan bijdragen. In een publiek-privaat initiatief gaan 4 instituten van Wageningen Research, te weten WFSR, WBVR, WLR en WFBR, i.s.m. HAS green academy onderzoeken of reststromen, die nu nog nauwelijks worden gebruikt, kunnen dienen als voer voor de kweek van de zwarte soldatenvlieg en meelwormen. De organische afvalstromen bestaan uit GFE (groente, fruit en etensresten), slachtafval(beendermeel) en dierlijke uitwerpselen (kippenmest) en zijn een bron van nutriënten.
Echter tot op heden verbiedt de wetgeving het gebruik van deze residuen voor het kweken van insecten. Het onderzoek richt zich op de 1) voedsel- en veterinaire veiligheid van deze verschillende organische afvalstromen om insecten te kweken en 2) de veiligheid van de gekweekte insecten als eindproduct, bij gebruik voor menselijke en dierlijke consumptie. Het project wordt geleid door Wageningen Food Safety Research en loopt door tot eind 2024. Lees hier meer over de aanvraag of over het project zelf.
Sinds september 2020 doet HAS green academy mee aan een door NUFFIC gesubsidieerd project met AERES Wageningen als projectleider. Vanuit HAS zijn betrokken: Toon Keijsers (Vietnam en value chain en crops expert), René Schoorl (aquacultuur) en Olga Haenen (visziekten en -gezondheid). Het project heeft twee takken: crops (fruitteelt) en aquaculture (met name pangasiuskweek). Bij INVIS focussen we ons met name op het verbeteren van de eerste kweekfase van pangasius, de value chain, en op train the trainer, zodat Vietnamese collega’s ter plekke de sector kunnen instrueren. Het project loopt door tot eind 2021.
Op 22 oktober 2020 werd door onze Minister Schouten de brief verduurzaming Veehouderij aan de 2e kamer gepresenteerd. Als een van de bijlages werd het Sectorplan, dat kort daarvoor gereed was gekomen toegevoegd. Daarmee is de insectenkweeksector sindsdien te beschouwen als de 6e dierhouderijsector van Nederland, en dat is geweldig nieuws! Het Sectorplan, waaraan een grote club stakeholders o.l.v. LNV en VENIK meeschreven, o.a. de HAS is een agenda op het gebied van wat er al is en wat er nodig is aan input en ontwikkeling op velerlei vlak om de insectenkweeksector verder tot bloei te brengen.
(Hermetia illucens) and guidelines for reliable production: Ziekten van zwarte soldatenvlieg larven en andere zgn. Diptera? In 2020 kwam een wetenschappelijk artikel uit in het Journal for Insects in Food and Feed, van Lotte Joosten, waaraan Antoine Lecocq , Annette Bruun Jensen, lector Olga Haenen, Eric Schmitt, en Jørgen Eilenberg meeschreven. Het bleek, dat er maar weinig ziekteverwekkers van zwarte soldatenvlieg larven bekend zijn tot nu toe. De review is gepubliceerd in open access.
Er is in samenwerking met Wageningen Academic Publishers door diverse instituten een boek over Insect culture in voorbereiding, dat naar verwachting in dec 2021 uitkomt. Diverse HAS collega’s van INVIS hebben hieraan bijgedragen: Arjan Borghuis, Bruce Schoelitsz en Olga Haenen.
2022:
1. Insecten vormen zesde dierhouderijsector in Nederland, Tijdschrift voor diergeneeskunde, januari 2022
2. Er was eens een ridder en die heette Olga Haenen..., Aquacultuur, april 2022
2021:
2020:
2019:
2018:
Publicaties Olga Haenen over visziekte
2021:
HAS rapport KIEM verduurzaming aquacultuur juni 2020
Presentatie HAS KIEM essentiële oliën voor aquacultuurvoer 19 jan 2021
2020:
2019:
2018: