Agroforestry is het gebruiken van bomen in de landbouw. Daarvan kunnen ecologische voordelen worden verwacht zoals meer biodiversiteit, koolstofopslag en een hoger watervasthoudend vermogen van de bodem. Ook op economisch gebied zijn er voordelen: bomen zijn vaak robuuste gewassen, die minder kwetsbaar zijn voor klimaatextremen dan eenjarige planten. Ook kunnen ze andere teelten versterken door microklimaten. Dat voorkomt het risico op misoogsten en spreidt het inkomen voor de boer.
Agroforestry en voedselbossen
Het lectoraat Verdienvermogen voor Natuurinclusieve Landbouw doet onderzoek naar de economische aspecten van agroforestry en voedselbossen. Vanuit ecologie gezien zijn dit heel toekomstbestendige landbouwsystemen. Wij richten ons op de vraag: wat is eigenlijk het verdienmodel en verdienvermogen van deze vormen van landbouw? Deze themapagina geeft een overzicht van al het onderzoek dat wij doen op dit vlak. Naast economisch onderzoek vind je hier bovendien onderzoek naar bodem en biodiversiteit dat door HAS gedaan wordt gedaan in agroforestrysystemen.
Het project rondom voedselbossen valt uiteen in 3 deelprojecten: biodiversiteit, verdienvermogen, en afzet, marketing en samenwerking.
Foto: voedselbos Den Food Bosch, oktober 2022
Agroforestry
Voedselbossen
Één van de bekendste verschijningsvormen van agroforestry zijn voedselbossen. Een voedselbos is een heel divers landbouwsysteem met meerjarige soorten die in verschillende lagen groeien. Er wordt een natuurlijke bosrand nagebootst, maar dan met eetbare soorten.
Verdienvermogen van voedselbossen
HAS green academy is onderzoekspartner van voedselbos Schijndel en Den Food Bosch. We onderzoeken daar o.a. ecosysteemdiensten en bodemontwikkeling, maar focussen vooral op de economische aspecten van voedselbosbouw. Hoe ziet een goed verdienmodel eruit en welke afzetstrategiëen en samenwerkingen zijn daarvoor nodig? We kwamen tot het inzicht dat een grootschalig voedselbos na 20 jaar een positief saldo kan hebben, vanwege de hoge investeringskosten aan het begin en uitstel van oogst in de eerste jaren. De economische ontwikkeling wordt wel sterk beïnvloed door het prijspeil en de onzekerheid van hoe de oogst zich gaat ontwikkelen. Om hier grip op te krijgen, ontwikkelen we rekentools met kengetallen die inzicht kunnen geven in de opbrengsten van een voedselbos.
Projecten
Op dit onderwerp werken we binnen verschillende projecten:
- TKI Wetenschappelijke Bodemvorming onder Voedselbosbouw, in samenwerking met WUR, NIOO-KNAW, Aeres en Stichting Voedselbosbouw Nederland;
- SIA Handelingsperspectieven Agroforestry in samenwerking met o.a. Aeres, Van Hall Larenstein, InHolland.
- SIA Regeneratieve Open Teeltsystemen, in samenwerking met o.a. Aeres en Van Hall Larenstein.
Daarnaast delen we de kennis in samenwerking met Agroforestry Netwerk Nederland en Stichting Voedselbosbouw Nederland voor een breed publiek. Op deze pagina vind je alle rapporten en recente inzichten uit de projecten.
Rekentools voedselbossen
Rekentools voedselbossen
In de loop van de tijd is de originele rekentool voor voedselbossen doorontwikkeld om een steeds nauwkeurige voorspelling te kunnen maken van de realiteit. De tool kan gebruikt worden voor het maken van een businesscase of projectplan.
Rekentool 5.0 Voedselbossen
In versie 5.0 van de rekentool zijn een aantal belangrijke elementen toegevoegd: o.a. plukprestaties bij mechanisatie en een gefaseerde aanplant, een oogstkalender en een ‘gemiddelde’ voedselbos plantlijst. Ook geeft de tool inzicht in de verwaarding van koolstof als bouwsteen in het verdienvermogen.
Rekentool 4.0 Voedselbossen
Versie 4.0 kan je op twee verschillende manieren gebruiken: basis of expert. Met alleen basis krijg je een compleet en wat versimpeld overzicht van investeringen, kosten en opbrengsten uit voedselproductie. Bij expert kunnen ook aanvullende inkomsten en prijsscenario's worden meegerekend.
Rekentool 4.0 Voedselbossen Handleiding
Calculation Tool 4.0 Food Forests
Calcluation Tool 4.0 Food Forest Manual
Verdienvermogen
True pricing en netto energiebalans van voedselbosproducten - 2021
Zonder data is het lastig om te discussiëren; welke voedselproductiemethode is nou beter voor het milieu en welke methode is toekomstgericht?
In dit rapport wordt een opzet gedaan om deze data te kunnen verstrekken door een vergelijking te trekken tussen de voedselproductie via gangbare gewassen en de voedselproductie via voedselbossen. Gekeken wordt naar het effect op het natuurlijk kapitaal.
Verwaarding van ecosysteemdiensten - 2021
In dit rapport wordt duidelijk dat een voedselbos omvangrijke ecologische waarde kan hebben. Helaas uit zich dat nog niet vaak in daadwerkelijke uitbetaling van die waarde. Het onderzoek concludeert dat veel waarden nog onvoldoende gekwantificeerd (kunnen) worden.
De belangrijkste kansen liggen op het gebied van koolstofvastlegging, watervastlegging, klimaatadaptatie en bescherming tegen stormen.
Lees het TKI onderzoeksrapport Voedselbos Ecosysteemdiensten
Rekenmodel economische haalbaarheid voedselbossen Green Deal - 2020
In Nederland ontstaan nieuwe voedselbossen en er worden nog veel meer plannen gemaakt. Is het mogelijk om een kijkje te nemen in de winstgevendheid van een voedselbos?
Lees het verslag Economische Haalbaarheid Green Deal Voedselbossen
Dit onderzoek leverde een flexibel rekeninstrument waarin we alle kennis en resultaten van eerdere onderzoeksprojecten gecombineerd hebben. Je kunt je voedselbosontwerp invoeren en het rekenmodel zodoende gebruiken om de mogelijke winstgevendheid over de eerste 20 jaar te zien.
Heb je interesse in het rekenmodel? Vul dan onderstaand formulier in om de rekentool te downloaden.
Een voedselbos financieren - 2020
Het op korte termijn behalen van een hogere winstgevendheid van een voedselbos is in Nederland nog steeds een probleem. Daarom richt dit rapport zich op de vraag: 'Welke mechanismen kunnen door verschillende Nederlandse stakeholders worden toegepast om financiële levensvatbaarheid van voedselbossen te realiseren?'
Lees het rapport (alleen in het Engels beschikbaar) om de juiste mechanismen, belanghebbenden, strategieën en instrumenten te vinden om een aantrekkelijk bedrijfsmodel voor voedselbossen te creëren:
Economische haalbaarheid voedselbossen (case study) - 2019
Hoe laten we een voedselbos werken?
Dit artikel richt zich op de vraag: 'Welke variabelen bepalen de economische haalbaarheid van voedselbossen?'
Wat is het relatieve belang van het verkopen van producten tegen hoge prijzen en hoe kan het verkorten van de toeleveringsketen bijdragen aan een voedselbos? Welke rol kunnen eenjarige gewassen spelen bij het ontwerp van een economisch haalbaar voedselbos? Wat voor soort productvolume of arbeidskosten kun je verwachten? Dit rapport behandelt al deze vragen en meer.
Businessmodellen voor voedselbossen - 2019
Een voedselbos produceert financiële, sociale en natuurlijke waarde. Maar hoe precies? In deze paper staat de vraag centraal: 'Wat zou een succesvolle business case kunnen zijn voor een gematigd klimaat voedselbos in Nederland?'
Dit rapport toont aan dat voedselbossen op de lange termijn de conventionele voedselsystemen kunnen verslaan, hoewel er nog enkele belangrijke uitdagingen zijn, zoals de aanloopperiode.
Afzet, marketing en samenwerking.
Een keten voor verwerkte voedselbosproducten - 2024
Productverwerkers kunnen een essentiële schakel vormen in een voedselbosketen. In opdracht van Boslekker, het verwerk-bedrijf van Marieke Vanthoor, werden drie nieuwe producten ontwikkeld met uitwerking van een volledige supply chain: voedselbosthee, kruidendips en crackers.
B2B verkoopkanalen voor voedselbossen (case study) - 2022
De meeste beginnende voedselbossen worden geconfronteerd met de volgende uitdaging: hoe krijgen we de oogst bij de consument? Bij Voedselbos ‘t Mortelke hadden ze dezelfde vraag. Het volgende onderzoek presenteert het antwoord op de volgende vraag: ‘Wat zijn potentiële afzetmarkten voor de oogst van Voedselbos ’t Mortelke en hoe kunnen deze samenwerkingen worden gerealiseerd?’ Het onderzoek geeft meer duidelijkheid over de behoeftes van de markt met betrekking tot potentiële samenwerkingen met Voedselbos ‘t Mortelke.
Uit interviews met geïnteresseerden (restaurants, landwinkels, biologische supermarkten, particulieren) bleek dat de meest passende samenwerkingsvorm met het voedselbos ligt bij fine-dining restaurants in de omgeving van Eindhoven. Om deze samenwerkingen te initiëren is er een experimenteer fase nodig waarin de chefs de producten van het voedselbos kunnen leren kennen. Naar aanleiding van dit onderzoek zijn er verschillende samenwerkingen geïnitieerd met restaurants.
I.v.m. privacy redenen zijn bepaalde delen van het onderzoek uit de publicatieversie gehaald
Samenwerkingsverbanden voor voedselbossen - 2021
Wat kan een coöperatie bijdragen aan het verdienmodel van een Voedselbos?
In dit verslag blijkt dat samenwerken op het gebied van Certificering, (oogst)machines, marketing, afzet en verwerking gebieden zijn waar een coöperatie waarde kan toevoegen aan een individueel voedselbos.
Potentiële partnerschappen tussen voedselbossen en restaurants - 2020
Hoe verhogen we de biodiversiteit in Nederland? Door samen te werken! Wat kunnen voedselbossen en restaurants voor elkaar betekenen? Dit verslag richt zich op de vraag: 'Wat is het potentieel van samenwerkingen tussen voedselbossen en restaurants in Nederland?'
Uit interviews bleek dat succesvolle partnerschappen zijn gebaseerd op directe leveranciersrelaties, interne motivatie en nicheproducten die een uniek verkoopargument creëren.
Marketingconcept voor voedselbossen - 2020
Je hebt zojuist een voedselbos geplant. Hoe deel je je verhaal met de wereld?
Dit onderzoek en bijbehorend werkboek richten zich op het delen van de meerwaarde van je voedselbos door middel van storytelling.
Voltooi de opdrachten in het werkboek om jouw verhaal met de wereld te delen.
Biodiversiteit
De potentie van permacultuurprincipes in de agrofoodtransitie - 2017
Permacultuur is voor al bijna een halve eeuw populair onder de idealisten. Ondanks deze populariteit worstelt permacultuur in een meer conventionele context. Deze paper richt zich op de vraag: 'Hoe kan een productiesysteem gebaseerd op permacultuurprincipes bijdragen aan de agrifoodtransitie?'
Bioklimatologische veranderingen en verschuivende eisen van de consument creëren een behoefte aan verandering. Een kruisbestuiving tussen permacultuur en conventionele landbouw biedt oplossingen in een zakelijke context.
Neem contact op
-
![Portret Lector Daan Groot]()
Daan Groot MSc
Lector Verdienvermogen voor Natuurinclusieve Landbouw
- D.Groot@has.nl
- D.Groot@has.nl
-
![]()
Marente Lokin MSc
Docentonderzoeker Toegepaste Biologie
- M.Lokin@has.nl
- M.Lokin@has.nl
