Klimaatrobuuste landschappen

In het onlangs gestarte project KIEM (juli 2023) zetten we ruimtelijke data en slimme toepassingen in om meer grip te krijgen op grote regionale maatschappelijke uitdagingen. Denk aan klimaatverandering, stikstofreductie, landbouwtransitie en bevolkingsgroei. We doen dit met behulp van een digitaal landschap, dat dient als een soort laboratorium. In een ‘digitale tweeling’ (Digital Twin) bouwen we een landschap met allerlei onderliggende processen en afhankelijkheden virtueel na. In deze Digital Twin bootsen we vervolgens allerlei gebeurtenissen na en testen we scenario’s.

Momenteel worden Digital Twins vooral ingezet in een stedelijke context met veel details. Bijvoorbeeld om nieuwe bomen te plannen tegen hittestress. Maar projecteer je die opgave naar een grotere regio, moet je schakelen van het niveau boom, naar het niveau bos. Waar een Digital Twin op stadsniveau legoblokken gebruikt, wil je voor regionale opgaven eerder met duplo werken. Zo kan je grotere koppelkansen of conflicten waarnemen.

Het studiegebied voor dit project is de regio Eindhoven. Het projectteam bestaat uit twee lectoraten: Klimaatrobuuste Landschappen en Ruimtelijke Data Science. Andere deelnemers aan het projectteam zijn: Digital Innovation Lab, Tygron (een bedrijf met veel ervaring in de bouw van Digital Twins), studenten van drie verschillende opleidingen, Staatsbosbeheer, Metropoolregio Eindhoven, de Provincie Noord-Brabant en Waterschap Aa en Maas.

Welke stappen kunnen we nu al nemen naar een klimaatrobuuste inrichting van een gebied? Waar liggen kansen en knelpunten? Dit werken we uit voor verschillende gebieden op de zandgronden, bijvoorbeeld in een project over het beekdallandschap rondom Kasteel Cranendonck.

Dit multidisciplinaire onderzoek is uitgevoerd als beroepsopdracht door drie studenten van de HAS green academy en afgerond in juli 2023. Het project was onderdeel van een groter onderzoek gefinancierd door Regieorgaan SIA. Behalve een inrichtingsvoorstel, hebben de studenten een stappenplan ontwikkeld. Het idee is dat dit plan universeel inzetbaar is voor andere gebieden die met soortgelijke problemen kampen als rondom kasteel Cranendonck, zoals met droogte. Met zo’n stappenplan zouden bestuursorganen op een gestructureerde en gestandaardiseerde manier te werk kunnen gaan, als zij een gebied klimaatrobuust willen herinrichten.

Het Groene Woud is een gebied van 35.000 hectare die een driehoek vormt tussen Den Bosch, Tilburg en Eindhoven. Het gebied heeft landschapselementen als bossen, moerassen, heide en agrarisch populierenlandschap. Hoe ziet een toekomstgericht, klimaatveerkrachtig landschap van het Groene Woud eruit op basis van water en bodem, waarbij landbouw en natuur beide vitaal zijn? Deze onderzoeksvraag was leidend bij het maken van een herinrichtingsplan voor het Groene Woud door een groep studenten van HAS green academy. Dit deden zij in opdracht van het lectoraat Klimaatrobuuste Landschappen en de Provincie Noord-Brabant.

Uitgangspunt voor de herinrichting was dat het gebied toekomstbestendig moet zijn voor mens én natuur. Om een beeld te krijgen van wat hiervoor nodig is, maakten de studenten een gebiedsanalyse. Vervolgens ontwikkelden ze een visie vanuit de thema’s water, natuur en landbouw. In hun visie was niet het landgebruik leidend bij het ontwerpen van het landschap, maar andersom: ze keken hoe het landschap eruitziet en pasten daar het landgebruik op aan. Vervolgens maakten ze een stappenplan waarin natuur en landbouw met elkaar waren verweven. Deze verwevenheid maakte dat het project een nominatie in de wacht sleepte voor de Groenpact Impactprijs. De studenten hebben namelijk niet alleen gekeken naar de impact op klimaat en biodiversiteit, maar ook naar de voedseltransitie en de toekomstbestendigheid van de agrarische sector.